مشهد، نخستین «شهر دوستدار آب» در ایران | جزئیات طرح ابتکاری شهرداری مشهد برای مدیریت منابع آبی چیست؟

به گزارش شهرآرانیوز، سال ۲۰۱۹ میلادی (۱۳۹۸ شمسی) بود که شهرداری مشهد در پیشنهادی رسمی، طرح افزودن برند «شهر دوستدار آب» به برند‌های شهری را به سازمان جهانی یونسکو ارائه کرد تا در کنار شهر خلاق، شهر گردشگری و شهر هوشمند، کلانشهر‌های دوستدار آب نیز برای تشویق مدیران شهری به صیانت از منابع آبی معرفی شوند. پس از این نیز کمتر از شش‌ماه زمان برد تا سازمان جهانی یونسکو با اکثریت آرا این پیشنهاد شهرداری مشهد را تصویب و ابلاغ کند. یونسکو در پاسخ خود، ایران را به‌عنوان محل اجرای آزمایشی این طرح تعیین کرد و پس از تعیین نظام ارزش‌گذاری شهر‌های دوستدار آب، بازهم این مشهدالرضا (ع) بود که موفق به کسب بالاترین نمره صیانت از منابع آبی شد تا نخستین کلان‌شهری باشد که به‌عنوان «شهر دوستدار آب» در جهان تعیین می‌شود.

چرا «شهر دوستدار آب» مهم است؟

البته که در ایران، ۹۰ درصد منابع آب به کشاورزی اختصاص پیدا می‌کند و با در نظر گرفتن سهم ۸ درصدی مصرف آب در شهر‌ها و روستاها، ممکن است این‌طور به نظر برسد که آب شهری در مدیریت منابع آب خیلی هم مهم نیست، اما ذکر این نکته ضروری است که بخش قابل‌توجهی از همین ۸ درصد ناقابل به آب شربی اختصاص دارد که هزینه‌های سنگین برای تصفیه آنها صرف شده و بنابراین اگر اهمیت توجه به صرفه‌جویی در بخش آب شرب شهری بیشتر از مدیریت منابع آب در کشاورزی نباشد، کمتر نیست. اینجاست که شهرداری‌ها تکلیف پیدا می‌کنند تا به هر قیمت ممکن، آب موردنیاز برای آبیاری فضای سبز را از محل آب‌های خاکستری (آب تصفیه‌شده غیرشرب) تأمین کنند و حتی با اصلاح الگوی کشت از گیاهانی استفاده کنند که کمترین میزان نیاز به آبیاری را دارند.

محمدرضا قلندرشریف شهردار مشهد در گفتگو با شهرآرانیوز می‌گوید: مدیریت شهری در مشهد به سالانه حدود ۲۴ میلیون مترمکعب آب برای برطرف کردن نیاز‌های این کلانشهر احتیاج دارد که هم‌اکنون حدود ۶۰ درصد از آن از محل شبکه جداساز آب شرب از آب خام تأمین می‌شود. در این حوزه برنامه‌ریزی شده تا علاوه بر تصفیه‌خانه‌های آب و فاضلاب برای تأمین پساب، بخش خصوصی هم پای کار بیاید تا در چشم انداز ۲۵ سال آینده، هرساله ۱۱.۵ میلیون مترمکعب پساب نیز برای فضای سبز مشهد فراهم باشد.

به گفته وی، اصل ضرورت تأمین آب خاکستری برای شهر‌ها مربوط به قانون هوای پاک است که براساس آن، شهر‌ها باید از سرانه ۱۵ مترمربع فضای سبز تجهیزشده بهره‌مند باشند و مشهدالرضا (ع) با ۱۹ مترمربع سرانه فضای سبز، در این حوزه نیز از جمله کلانشهر‌های برخوردار و پیشتاز کشور محسوب می‌شود، اما در هر حال، این سرانه نیازمند آبیاری است و اینجاست که تأمین آب خاکستری ضرورت پیدا می‌کند.

در ادامه حتما بخوانید برداشت آب مورد نیاز فضای سبز شهری مشهد از مسیل چهل‌بازه

همه باهم برای صیانت از منابع آبی

اصل حرف این است که تأمین نیاز آب شهر‌ها یک هدف تعاملی است که فراتر از شهرداری‌ها، برای سازمان‌های دیگر نیز مسئولیت ایجاد می‌کند. به طور کلی در ایران حدود ۲۲ نهاد، اداره، سازمان و دستگاه اجرایی در بخش آب فعال هستند و این موضوع، ضرورتی را ایجاد می‌کند که مدیریت شهری در کلان‌شهر‌های پیشرو در حوزه صیانت از منابع آبی، دستگاه‌های دیگر را هم پای‌کار بیاورند.

مهدی یعقوبی معاون محیط‌زیست و خدمات شهری شهرداری مشهد در این باره می‌گوید: از ابتدا طرح کلانشهر‌های دوستدار آب را در چهار محور «زیرساخت، فرهنگ و هنر، آموزش و حقوق شهروندی» تعریف کردیم تا براساس این محورها، همکاری دستگاه‌های دیگر نیز ضرورت پیدا کند. بعد از این هم هدف‌گذاری‌های دقیق کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدتی انجام شد تا کار‌های مقطعی، سلیقه‌ای، نمایشی و جزیره‌ای امکان اجرا نداشته باشند و همکاری مؤثر ذیل یک مدیریت واحد رقم بخورد.

وی تأکید داشت که کسب عنوان شهر دوستدار آب برای جهان‌شهر برکت و کرامت، مهمترین گام برای مدیریت منابع آب در مشهدالرضا (ع) است تا دستگاه‌های دیگر نیز در این حوزه مکلف به اقدام باشند. عملیات اجرایی خط انتقال پساب پرکندآباد آزادگان و ایجاد مخزن ۵۰ هزار مترمکعبی آب خاکستری که اجرای آن ۲۰ اسفند سال گذشته با حضور فرمانده قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء آغاز شد، یک نشانه از گستردگی این سطح تعامل با دستگاه‌های دیگر است و همچنان به عنوان یک اولویت در دستور کار است.

مردم، نقش اول در شهر‌های دوستدار آب

اگر چه همکاری دستگاه‌ها مهم است، اما هیچ موضوعی، تکلیف شهروندی را از مردم ساقط نمی‌کند. حقیقت این است که هرکس در شهر امام رضا (ع) زندگی می‌کند، با صرفه جویی در منابع آب می‌تواند کمک شایانی به ارتقای کمی و کیفی خدمات شهری داشته باشد و خدمت مؤثری به میزبانی شایسته‌تر از مهمانان علی‌ابن موسی‌الرضا (ع) ارائه دهد.

ناصر صداقت مسئول دبیرخانه شهر دوستدار آب در این باره می‌گوید: در فرآیند تدوین سند جامع مشهد، شهر دوستدار آب که ۲۳ اردیبهشت ماه امسال در جلسه شورای فرهنگ عمومی استان هم به تصویب رسید، «توسعه بینش شهروندی نسبت به اهمیت آب»، «تغییر رفتار‌های فردی و سازمانی برای مدیریت آب» و «گسترش فرهنگ مسئولیت‌پذیری و مطالبه‌گری در حفاظت از منابع آب» به عنوان سه هدف اصلی لحاظ شده و در قالب بازه‌های زمانی یکساله، پنج‌ساله و ۱۰ ساله بر حُسن اجرای آن نظارت خواهد شد.

وی می‌افزاید: سند جامع مشهد دوستدار آب، تمرکز همه جانبه‌ای بر جلب مشارکت مردم برای صیانت از منابع آبی و اصلاح الگوی مصرف دارد. سه شاخص پایش سواد آبی، بررسی سرانه مصرف و تحلیل محتوای ناظر بر مطالبه‌گری به‌صورت کارشناسی تحت رصد قرار می‌گیرد و امیدواریم تا به موازات تعامل با دستگاه‌ها، حس مسئولیت‌پذیری مشهدی‌های عزیز را هم پای‌کار بیاوریم.